Leugens.nl

Specialisatie van wetenschapper Aldert Vrij 

Hoe herken je de leugenaar?

Eerder minder beweging, verstarring en stoí¯cijns vertellen dan gefriemel, wegkijken en zenuwachtig gedoe. Maar herkennen doen we leugenaren nauwelijks.

De Nederlander Aldert Vrij is verbonden aan het Psychology Department van de University of Portsmouth. Hij leidt ook het European consortium of Psychological Research on Deception Detection (Eprodd, onderzoek naar leugendetectie.

Aldert Vrij is ook auteur van ‘Detecting lies and deceit: pitfalls and opportunities’. Hij adviseert politie, defensie en bewaking op luchthavens etc. Hij sprak in Vara-programma Nieuwslicht van 26 februari 2010.

Hij zegt dat je leugenaren niet op de eerste plaats herkent aan zenuwachtig gedrag en wegkijken, maar eerder aan verstarring en minder bewegingen tijdens het spreken. Leugenaren moeten zich immers goed concentreren. Ook politiemensen en zelfs rechercheurs denken vaak onterecht aan het eerste, blijkt uit onderzoek.

Een methode voor ontmaskering is een verhaal achterstevoren laten vertellen: dat maakt een logisch feitenrelaas een stuk moeilijker bij een leugen, zegt Vrij. Of een omgeving laten tekenen.

Nieuwslicht was niet de eerste die hem sprak. Op 16 januari 2010 stond er een uitgebreid en uitstekend interview van Ellen de Bruin met Aldert Vrij in de wetenschapsbijlage van NRC Handelsblad. Daaruit:

• In het meeste onderzoek naar leugendetectie tot nu toe presteren mensen gemiddeld nauwelijks boven kansniveau (50 procent) als ze proberen te achterhalen of iemand liegt of de waarheid spreekt – en experts doen het niet beter. Zelf beweert Vrij met een nieuwe methode 70 tot 80 procent slaagkans te boeken.

  (Ook dat betekent nog 30 procent kans op foutieve conclusies. Daar hoort ook de valse bekentenis bij, die nog steeds veel voorkomt, zoals we eerder schreven.)

• Over bedoelingen van terroristen etc.: mensen vertellen even gedetailleerd over hun bedoelingen wanneer ze liegen als wanneer ze de waarheid spreken;
• Als mensen liegen over iets wat al gebeurd is, gebruiken ze gemiddeld juist minder details, omdat ze daarop gepakt kunnen worden;
• Maar de ware verhalen over wat iemand van plan is, zijn wel plausibeler dan de leugens;
• Het blijkt iets gemakkelijker om iemand te betrappen die over de toekomst liegt dan over het verleden;
• Ook is het gemakkelijker om leugens te herkennen op basis van een uitgeschreven gesprek dan tijdens het gesprek.
• Een leugendetector geeft een onbetrouwbaar resultaat, behalve met toepassing van meerkeuzevragen (Guilty Knowledge Test.
• Nog steeds wordt het Behavioral Analysis Interview (BAI), beter bekend als Reid_technique, veel toegepast, maar dat gaat uit van nerveuze trekken bij de leugenaar en is onbetrouwbaar.

Peter Olsthoorn | 28-02-10 12:38