Kind en badwater
Roos Vonk, haar boek en de recensie
Misstappen verklaard aan de hand van de eigen theorie.
Gelezen: Verklaring recensie, Volkskrant, 24 september 2011
De Volkskrant publiceerde op 18 juni 2011 een recensie van Suzanne Weusten over Menselijke gebreken voor gevorderden van Roos Vonk. Weusten was heel positief over het boek
Nu de Nijmeegse hoogleraar wellicht steken heeft laten vallen met het ‘vleeshufter’ kreeg de recensent de vraag: “Kan iemand die fraudeert met onderzoeksgegevens eigenlijk wel een goed boek schrijven?”
Ja, ze vindt het nog steeds een goed boek. Ze verklaart: “Het feit dat lezers zich deze vraag stellen, komt trouwens ook voort uit een menselijk gebrek, om maar in de terminologie van Vonk te blijven. In het beoordelen van andere mensen vallen we gemakkelijk terug op simpele schema’s. In de psychologie staat dit mechanisme bekend als het horn-effect: als iemand één ding verkeerd doet, zal hij wel helemaal niet deugen. Zo’n fout komt voort uit onze behoefte aan consistentie, aan harmonie.”
Was het vleesetersonderzoek betreft meent Weusten dat Roos Vonk is in de valkuilen trapte die ze in het boek schetste:
1. Confirmation bias, onwelgevallige informatie negeren:
“Vonk wilde zo graag dat vleeseters hufters waren, dat ze kritiek wegwuifde en alleen de resultaten omarmde die haar hypothese bevestigden. Wie zichzelf wil leren kennen en verbeteren, zou feed-back met open armen moeten ontvangen, schrijft Roos Vonk in haar boek….Bij Pauw en Witteman gaf ze toe dat ze de man die haar kritiek gaf had afgebekt.
2. Affectieve heuristiek, sympathie dan wel het tegendeel, of heftiger, staat objectief oordelen in de weg:
“De beoordeling van de onderzoeksgegevens van collega Stapel baseerde Vonk niet op rationele afwegingen, maar op haar relatie met hem. Ze kent Diederik Stapel al twintig jaar, ze noemt hem een vriend, ze gaan één keer per jaar samen eten.”
De conclusie van Suzanne Weusten: “Zelfs een hoogleraar sociale psychologie heeft menselijke gebreken. Helaas heeft de toevoeging ‘voor gevorderden’ vanaf nu een ironische bijklank.”
Peter Olsthoorn | 26-09-11 11:24
Reacties
anoniem | 07/10/11 om 07:14
@Peter Olsthoorn,
Beoefenaren van filosofie en psychologie moeten zeker voorzichtig zijn want niemand weet tot nu toe hoe het echt zit met de genen, de mutaties en de schakels in het brein van mensen. Psychologen trekken regelmatig een veel te grote broek aan als ze weer eens een conclusie trekken, gebaseerd op hun mening. Er zijn over poker ook boeken volgeschreven.
Het was me ontschoten dat er een nobelprijs was uitgereikt voor een vondst mbt allergie, ik las het nu pas. Dat een van die onderzoekers in het verleden werd verguisd, verbaast me niet. Nagenoeg alle wetenschappers die vondsten deden die te maken hebben met genetische factoren, werden verguisd.
Jacqueline | 10/10/11 om 23:47
@ Suzanne Weusten, (beter laat dan nooit): ik had jouw artikel niet gelezen, slechts een weergave daarvan waarin werd gesteld dat er volgens jou sprake was van fraude met onderzoeksgegevens. Mijn reactie was dus voorbarig en slordig, want je hebt inderdaad Vonk niet beschuldigd van fraude. Ik volgde deze discussie vanuit het buitenland en heb niet altijd toegang tot de volledige bronnen, maar ik had mij beter op de hoogte moeten stellen van de inhoud van jouw stuk voordat ik een boze reactie plaatste. Ik vind wel dat het netter was geweest als je had vermeld in je artikel dat Vonk helemaal niet verdacht wordt van fraude met onderzoeksgegevens, om de lezers niet op het verkeerde been te zetten en ook als je de suggestie had vermeden dat er sprake is van fraude door Vonk.
@ Niquote & Olsthoorn: Ik erger mij dood aan het feit dat er in de berichtgeving telkens weer de suggestie wordt gewekt dat het verzinnen van gegevens een joint venture of een complot was van Stapel en Vonk. Zeelenberg is hierbij al lang niet meer in beeld.
Gelukkig heeft de Radboud Universiteit inmiddels eindelijk stelling genomen achter hun hoogleraar door te verklaren dat het integriteitsonderzoek dat wordt gedaan niet is gericht op mogelijke fraude van Vonk (daar wordt ze helemaal niet van verdacht) maar op overtreden van de regels met betrekking tot communicatie van resultaten aan de pers (ingezonden reactie namens de Radboud in de Volkskrant).
Ik ben van mening dat typeringen als leugenaar, fraudeur, fantast etc. die steeds weer in verband met Vonk worden genoemd volstrekt onverdiend zijn. Van een website als Geen Stijl is te verwachten dat men zoveel mogelijk iemand kapot probeert te schrijven, maar het verbaast enb ergert mij dat serieus bedoelde media daar aan mee doen.
Wanneer je de berichtgeving omtrent Vonk volgt wordt telkens de suggestie gewekt, of er wordt rechtstreeks geschreven dat Vonk betrokken was bij fraude en dat er een onderzoek wordt gedaan door de universiteit naar de betrokkenheid van Vonk bij onderzoeksfraude. Dat is dus helemaal niet waar!
Er is geen enkele reden waarom Vonk meer verdacht zou worden van fraude dan alle andere psychologen, nationaal en internationaal, waar Stapel mee heeft gepubliceerd. En dat betreft zo\’n beetje tout sociaal psychologisch Nederland plus een aantal prominente Amerikanen.
Intussen lijdt de reputatie waar professor Vonk 25 jaar hard aan heeft gewerkt enorme schade. Aangezien ze een spreekverbod heeft gekregen van de Radboud kan ze ook nog eens niets daartegen ondernemen.
Het zal er wel bij horen dat wanneer iemand boven het maaiveld uitsteekt en vervolgens een fout maakt, zijn/haar kop wordt afgehakt, maar een en ander komt op mij als erg onrechtvaardig over en ik heb mij er dan ook behoorlijk aan geergerd.
anoniem | 11/10/11 om 08:12
Een spreekverbod opgelegd door de Radboud Universiteit?
Dat klinkt wel erg autoritair zeg!
Wat zijn de consequenties voor prof. Roos in “democratisch” Nederland als ze zich niet aan het spreekverbod houdt?
Peter Olsthoorn | 11/10/11 om 08:55
@jacqueline
Fijn en moedig dat u uw verontschuldigingen aanbiedt aan mevrouw Weusten wegen selectief lezen en verkeerd beoordelen. U was ook niet in staat helemaal op de hoogte te zijn. Kan gebeuren.
Echter, in één adem gaat u door met een beschuldiging aan mijn adres: “…in de berichtgeving telkens weer de suggestie wordt gewekt dat het verzinnen van gegevens een joint venture of een complot was van Stapel en Vonk…”
U ergert zich er zelfs dood aan. Kunt u dat feitelijk onderbouwen? Of dient de beschuldiging een ander doel?
Voor Niquote’s uitingen ben ik niet verantwoordelijk. Het is een ander persoon met een andere toon.
Niquote | 11/10/11 om 12:50
@Jacqueline
Ik herken mij geenszins in deze nieuwe beschuldigingen. Heb u aangesproken op de wijze waarop u meende en blijkbaar nog steeds meent het voor mevrouw Vonk op te moeten nemen. Dat is uw goed recht, maar dan kunt u ook wat tegenwind verwachten. Niet omdat mevrouw Vonk al dan niet schuldig zou zijn, maar omdat u zich van dezelfde methodiek bedient als de mensen die u in uw laatste bijdrage zo verkettert. Dat, en meer niet, heb ik getracht duidelijk te maken. Laat ik het zo formuleren, mocht ik onverhoopt, valselijk of niet, beschuldigt worden van wat dan ook, zou ik u niet gaarne als pleitbezorger van mijn zaak hebben. Ook nu kunt u het niet nalaten min of meer terloops mevrouw Vonk boven het maaiveld te laten uitsteken. Waar baseert u zich op? Vindt u dat nu zelf ook niet erg arrogant opgemerkt? Want wie is of zijn dan het maaiveld? Zou dat graag van u vernemen. Of bedoelt u wellicht nek uitsteken, daar kan ik mij in vinden. Te snel lekken naar de pers is je nek uitsteken met alle risico van dien. Maar dat voorrecht is niet aan wetenschappers voorbehouden, dat geldt voor een ieder.
Drs. Bakker | 12/10/11 om 13:08
@Peter Olsthoorn
Vindt u het zelf nu ook niet wat morbide en respectloos om aan iemand die zegt aan ergernis te zijn overleden, naar een onderbouwing te vragen? Ook de erven zou ik daar persoonlijk niet mee lastigvallen, maar is aan u uiteraard.
Jacqueline | 12/10/11 om 14:33
@ Peter Olsthoorn: u noemt Roos Vonk de co-jokkebrok van Diederik Stapel. Waar heeft Roos Vonk dan precies over gelogen? Vindt u zelf niet dat hier de indruk wordt gewekt dat Vonk van de fraude op de hoogte was?
Overigens bedoelde ik de media in het algemeen, bijvoorbeeld de Volkskrant waarin wordt gesteld dat Vonk onderzoeksgegevens heeft vervalst. Ik zag dat op Twitter en meende ten onrechte dat het hier om het stuk van Weusten ging, waarna mijn overhaaste en misplaatste reactie aan haar adres.
Mijn reactie was zeker niet bedoeld als beschuldiging specifiek aan het adres van Niquote of aan u. Ik wilde alleen duidelijk maken waarom ik het nodig had gevonden om het voor mevrouw Vonk op te nemen en Suzanne uit te kafferen, waarbij ik me inderdaad schuldig maakte aan dezelfde onzorgvuldigheid als sommige journalisten. Enig verschil is wel dat mijn geschrijf op een forum niet direct reputatieschade op zal leveren voor mevrouw Weusten, desalnietemin had ik beter op moeten letten.
@ Niquote: ik ben natuurlijk niet objectief waar het Roos Vonk betreft, het zal inmiddels wel duidelijk zijn dat ik haar ken als ex-collega en met haar heb samengewerkt.
Het is mijn persoonlijke mening dat zij als sociaal psycholoog boven het maaiveld van andere psychologen uitsteekt. Ik vind dat niet direct arrogant als je haar staat van dienst bekijkt, het hangt ervan af wat de referentiegroep en referentiekader is. Mijn referentiekader is mijn beroepsgroep.
Op het gevaar af dat u mij weer beschuldigt van adoratie zal ik proberen te motiveren waarom ik Vonk een uitblinker vind.
Men wordt niet zomaar hoogleraar, daar moet je echt wel iets voor presteren (Stapel uitgezonderd, hoewel het best moeilijk schijnt te zijn om geloofwaardige datasets te fabriceren). Vonk heeft heel veel informatief en creatief onderzoek gepubliceerd in vooraanstaande vaktijdschriften. Het vleeseters onderzoek is totaal niet representatief voor haar overige werk. Ik zou haast zeggen dat dit project valt onder een uit de hand gelopen hobby, die overigens niet in werktijd werd beoefend.
Ze is een gedreven docente die studenten weet te boeien en te motiveren, stelt hoge eisen aan studenten en AIO’s maar ook aan zichzelf. Zij is het tegengestelde van het type hoogleraar dat studenten afscheept met ouwe koek in de vorm van colleges die jaar in, jaar uit hetzelfde zijn.
Verder vind ik dat ze meer dan enig andere sociaal psycholoog veel heeft gedaan om wetenschappelijke kennis over te brengen op een breder publiek, waarbij ze een mooi evenwicht vindt tussen popularisering en wetenschappelijke verantwoording (behalve natuurlijk wat betreft het onderzoek naar vleeseters).
Je kunt ook stellen dat ze haar nek uitsteekt. De meeste collega’s hebben helemaal geen zin om tijd en moeite te investeren om resultaten te communiceren naar de media en daar komt dan ook weer commentaar op (ivoren toren mentaliteit etc.) De universiteit is er niet blij mee als je als wetenschapper pertinent weigert om acte de presence te geven in de media. Ik heb er wel waardering voor als iemand wel die moeite doet.
Er kunnen natuurlijk ook heel wat kritiekpunten worden genoemd, maar dat laat ik nu even over aan anderen, er zijn er genoeg die in alle misere die haar nu overkomt graag een -al dan niet terechte- duit in het zakje doen.
Het komt op mij bijna surrealistisch over dat iemand waarvan ik weet dat zij een enorme passie heeft voor haar werk en hoge eisen stelt aan de kwaliteit ervan, nu na een uitglijder ineens wordt afgeschilderd als charlatan, sufferd, incompetent etc. en dat er zelfs wordt gesproken van ‘een roos vonkje’ wanneer er sprake is van een verzonnen basis voor een bewering.
Er zijn ergere dingen die een mens kunnen overkomen, maar dit is erg, erg zuur.
Niquote | 12/10/11 om 15:23
@Jacqueline
Een uitstekend en doorwrocht betoog waarin u eindelijk de nuance vindt waarnaar ik zocht. Indien u direct zo extrovert ware geweest, hadden wij elkaar wellicht wat gemoedelijker bejegend. De weerstand die u opriep door zo fanatiek en zonder enige reflectie mevrouw Vonk te verdedigen werkte juist averechts. Dat heeft u nu wat mij betreft rechtgezet. Beschuldigingen zowel als onvoorwaardelijke steun verdienen immers dezelfde achterdocht. Vaak liggen de motieven niet ver uit elkaar en is een heldere en kritische blik op wat heel dichtbij staat weinigen gegeven. Dat u die blik hebt is niet gezegd, maar in ieder geval is nu duidelijk waarom u die koestert en is daarmee legitiem. Ik wens u oprecht succes verder en mag hopen dat uw inspanningen niet op een heftige teleurstelling zullen uitlopen.
Jacqueline | 12/10/11 om 18:28
@Niquote
Dank voor uw reactie en voor de goede wensen.