Exit, onderzoekje te veel gejokt
Psychologen Diederik Stapel en Roos Vonk
Mediabekendheid voor Stapel belangrijker dan wetenschappelijke zuiverheid. Co-jokkebrok Roos Vonk wast handen in onschuld.
Gelezen: Verklaring Universiteit van Tilburg, Volkskrant
“Het College van Bestuur van Tilburg University heeft besloten om prof. dr. D.A. Stapel met onmiddellijke ingang op non-actief te stellen.
Prof. dr. Stapel, hoogleraar Cognitieve Sociale Psychologie en tevens decaan van Tilburg School of Social and Behavioral Sciences, heeft een ernstige inbreuk gemaakt op de wetenschappelijke integriteit door in zijn publicaties gebruik te maken van gefingeerde data.
Prof. dr. P. Eijlander, rector magnificus van Tilburg University, heeft een vertrouwenscommissie ingesteld met de opdracht om volledig in kaart te brengen bij welke publicaties van prof. dr Stapel gefingeerde data zijn gebruikt.
Voorzitter van deze commissie is prof. dr. W.J.M. Levelt, vml. president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en emeritus hoogleraar van de Radboud Universiteit Nijmegen. De commissie is verzocht uiterlijk eind oktober te rapporteren. Na rapportage van deze commissie zal het College van Bestuur intern en extern de bevindingen bekendmaken, met de maatregelen die daarop zullen worden genomen.”
De homepage van Diederik Stapel is door de universiteit verwijderd, met een even optimistische als onzinnige boodschap: “This page has been placed offline (temporarily or permanently) by the administrator. Try again later!” (Hoezo later? Wanneer dan? En als het dan ‘permanently’ is?)
Zijn pagina op Sociale Psychology Network: “Diederik Stapel has a wide variety of research interests, including norm activation, motivational processing, impression formation, self-regulation, emotion regulation, and stereotyping. Recently, he has become involved with a series of projects that all center around using social cognition knowledge and techniques to further our understanding of consumer behavior. He has especially interested in how consumer cues (consumerism) lead to egocentric, unhealthy attitudes and behavior and impair intellectual performance.”
Ethiekdocent
Stapel (44) gaf notabene in Tilburg het vak professionele ethiek. Hij promoveerde in 1997 cum laude aan de Universiteit van Amsterdam en werd in 2002 hoogleraar in Groningen. Hij publiceerde ook in Science. De lijst met publicaties is indrukweekend, maar nu wordt onderzocht wat er gegrond van is en wat bijeen gelogen. Jammer hoor.
Stapel werkte voor Tiber, Tilburg Institute for Behavioral Economics Research en werd bekend van tv-programma’s van Omroep Max en de NCRV.
Hij haalde de media met zijn onderzoek waaruit zou blijken dat mensen in een rommelige omgeving eerder stereotyperen en discrimineren. Ook onderzocht hij of mensen door de economische crisis meer geld uitgeven en of mooie mensen meer kansen hebben.
Roos Vonk ook
Met Roos Vonk en Marcel Zeelenberg deed hij onderzoek naar de ‘psychologie van vlees’ en zij beweerden dat mensen ‘hufterig’ worden van vlees. “‘Vlees haalt het slechtste in mensen naar boven.”, concludeerden de onderzoekers eind augustus.
Het bericht: “Vlees haalt het slechtste in mensen naar boven. Dat concluderen psychologen van de Radboud Universiteit Nijmegen en Tilburg University uit verschillende studies naar de psychologische betekenis van vlees.
Denken aan vlees maakt mensen minder sociaal en in diverse opzichten meer ‘hufterig’. Ook blijkt dat mensen eerder vlees kiezen wanneer ze zich onzeker voelen, wellicht omdat het een gevoel van superioriteit of status geeft, veronderstellen de onderzoekers.
De Tilburgse hoogleraren Marcel Zeelenberg (economische psychologie) en Diederik Stapel (consumentenwetenschap) en de Nijmeegse hoogleraar Roos Vonk (sociale psychologie) onderzochten de psychologische betekenis van vlees.
“Mensen zeggen: vlees is lekker, het is gezond. Maar net als veel andere producten heeft vlees ook een symbolische, expressieve waarde”, licht Zeelenberg toe. “Denk aan rijden in een Hummer of een Panda. Met beide kom je er, maar een Hummer is stoerder. Net als de Hummer is vlees slecht voor het milieu en het klimaat. Het is ook slecht voor dieren, de derde wereld en onze eigen gezondheid. Maar mensen kunnen flink kwaad worden als je ze dat vertelt. Ze zijn blijkbaar erg gehecht aan hun biefstukje.”
Uit onderzoeken die de drie wetenschappers bestudeerden zou ook gebleken zijn dat onzekere mensen liever vlees dan vis of vegetarisch eten. Roos Vonk: “Net als de Hummer geeft vlees een oppepper aan je status en je ego.”
In andere studies werd onderzocht wat er met mensen gebeurt als ze aan vlees denken. Ze zouden er egoïstischer en minder sociaal door worden. Ook bleek dat mensen na het denken aan vlees zich minder verbonden voelden met anderen, minder geliefd en eenzamer.
Vonk, bekend van haar columns over hoe ons ego ons in de weg zit, kijkt hier niet van op: “Eerder onderzoek wees al uit dat vleeseters meer denken in termen van dominantie en hiërarchie (wie is de baas over wie) dan vegetariërs. Vlees eten is van een manier om jezelf te verheffen boven anderen.””
Roos Vonk zegt nu dat het onderzoek dat ten grondslag lag aan die bewering was verzonnen door Stapel. Maar het kwam haar, behalve wetenschapper ook actievoerder tegen vlees eten, kennelijk wel goed uit. Ze steekt de hand niet in eigen boezem:
“Ik betreur het zeer dat dit is gebeurd en ik zal er alles aan doen wat in mijn mogelijkheden ligt om het vertrouwen in het wetenschappelijk werk binnen de sociale psychologie te herstellen. Het is denkbaar dat deze omvangrijke misstap van één enkele collega effecten heeft op de reputatie van ons gehele vakgebied…”
Nee, het vleeshufterverhaal was niet iets van één enkele collega, maar ook getekend door Roos Vonk. Iedereen vergist zich. Maar geef dat dan ook toe.
Peter Olsthoorn | 08-09-11 12:00
Reacties
Harm | 17/09/11 om 09:24
Ik heb in een ver verleden met Diederik Stapel op het St. Jans College in Den Haag op school gezeten. Diederik had destijds niet bepaald een gebrek aan zelfingenomenheid. Helaas schijnt zijn persoonlijkheid hem te hebben ingehaald. Dit artikel geeft een mooie kijk in zijn levensvisie. http://www.modernemanprijs.nl/demannen/?pg_aid=2519
brombeer | 17/09/11 om 15:05
Misschien zijn dergelijke incidenten relevant om
duidelijk te maken dat wetenschappers onder
overdreven druk gezet worden om bekend te worden.
Naamsbekendheid, publicaties in science, tv-optredens
worden sterker aangemoedigd dan inhoud van onderzoek.
Als iemand dan de fout in gaat in deze malle ratrace
wordt hij genadeloos afgebroken.
Dit vind ik zielig.
Fouten in dergelijk onderzoek, bijvoorbeeld gebruik van
verkeerde toetsen of ten onrechte significantie besluiten
zijn eerder regel dan uitzondering in dit soort onderzoek.
Moeten we al deze wetenschappers ontslaan ? Dan blijven
er niet veel meer over lijkt me.
henk | 17/09/11 om 23:18
Nu ik het bovenstaande gelezen heb, schoot me te binnen wat is eens van Roos vonk las. Ze beweerde dat ze mensen die vanuit een godsdienstig, niet-evolutionair standpunt redeneerden, geen voldoende zou geven. Uiteraard zal niemand ontkennen dat je met goede argumenten moet komen. Dat je echter alleen een voldoende kunt halen als je de heersende ideologie napraat, vind ik niet sterk. Als het evoutionisme zo sterk staat, moet je kritiek erop toejuichen inplaats van afstraffen (alleen bomen die in de wind staan wortelen goed).
Jan | 25/09/11 om 18:25
Het feit dat publicaties in de psychologie kennelijk zo moeilijk op waarheid zijn te controleren zegt voldoende over het wetenschappelijk karakter ervan lijkt me.
Jammer dat er zo veel onderzoeksgeld naar dit soort onzin gaat. Statistieksoftware loslaten op enqueteresultaten is toch meer niveau middelbareschoolwerkstuk lijkt me.
Er is zo veel nuttigs te onderzoeken, laten we de psychologiefaculteiten alsjeblieft zo snel mogelijk sluiten.
Erik van Wijk | 23/11/11 om 13:19
Roos Vonk kan zeer slecht tegen gerechtvaardigde en netjes verantwoorde kritiek. Ik heb delen van onderstaand opiniestuk al een paar maal als reactie bij haar megalomane reclamestukjes op youtube geplaatst. Als een haas werd het verwijderd en daarna mijn reactie-bevoegdheid geblokkeerd. Toch laat dit overduidelijk zien dat Roos Vonk duidelijk bevooroordeeld een onderzoek in gaat. Een doodzonde in de wetenschap. Je vindt namelijk nooit iets dat je niet wil vinden. Als geel de enige kleur is die je kunt zien, is heel de wereld geel.
Iris Dijkstra is gepromoveerd psycholoog en wetenschapsjournalist en schreef donderdag 15 september dit opiniestuk in de Volkskrant. Aanleiding voor het artikel is het interview met hoogleraar sociale psychologie aan de Nijmeegse Radboud Universiteit Roos Vonk in Pauw & Witteman maandag 12 september.
Naast brokkenpiloot Diederik Stapel heeft de sociale psychologie nóg een brekebeen: Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Gisteravond was ze te gast bij Pauw en Witteman, om uit te leggen hoe het beruchte vlees-hufter-onderzoek de wereld in was geslingerd. Nog nooit heb ik me bij het zien van een hoogleraar psychologie zo op zitten vreten van ergernis. Vonk presteerde het om de hele wetenschap, in het bijzonder de sociale psychologie, in diskrediet te brengen. En laten we de Radboud Universiteit niet vergeten. Die lijdt met de dubieuze uitspraken van Vonk enorme imagoschade.
Vonk vertelde dat collega Diederik Stapel gegevens van vier experimenten had aangeleverd waarvan niet alles was ‘gelukt’. ‘Zo gaat het vaak’, zei ze, ‘het lukt niet allemaal.’ ‘En met ‘lukken’ bedoelt u dat de hypothese die je hebt ook wordt bevestigd door het onderzoek?’ vroeg Pauw nog maar even, voor alle zekerheid. ‘Ja’, antwoordde Roos Vonk. En daarmee ging ze verschrikkelijk de mist in. Natuurlijk hangt het ‘lukken’ van een experiment niet af van de uitkomsten, maar van de proefopzet. Zit een onderzoek goed in elkaar, en zijn er tijdens het onderzoek geen gekke dingen gebeurd (de computers deden het naar behoren, de proefpersonen wisten waar ze moesten wezen, het onderzoek werd niet onderbroken door bijvoorbeeld een brandalarm), dan kun je spreken van een geslaagd experiment. Ongeacht of de resultaten je bevallen of niet. Maar Vonk denkt daar duidelijk anders over.
‘Is dat de kern van de sociale psychologie?’ vroeg Pauw. ‘Dat je een verwachting hebt en dat je dan eigenlijk hoopt dat je een onderzoek kunt vinden dat die verwachting ook bevestigt?’ ‘Ja túúrlijk,’ antwoordde Roos Vonk. ‘Dat is altijd zo.’ Dat is helemaal niet zo, mevrouw Vonk. Elke eerstejaars psychologiestudent kan u vertellen dat het zoeken naar bevestiging voor je hypothesen de wetenschap niet vooruithelpt. Als je denkt dat er alleen maar witte zwanen bestaan heeft het geen enkele zin naar witte zwanen te zoeken; je moet juist op zoek naar die ene zwarte zwaan die je hypothese onderuit haalt. Dáár word je wijzer van. Maar Vonk hield voet bij stuk. ‘Ik was er zo van overtuigd dat die data [gegevens – ID] gewoon goed waren. En als je data hebt, dan is dat toch gewoon weer bewijs.’ Daarom had ze de boel niet gecheckt. Dat zou ze wel hebben gedaan als ze op onverwachte uitkomsten was gestuit. ‘Als je resultaten afwijken van wat je had verwacht op basis van theorie en eerder onderzoek, dan is het altijd zo dat je daar teleurgesteld over bent. Dan moeten we nog eens kijken of we dat wel goed gedaan hebben.’ Ook dit getuigt van weinig professionaliteit. Een goede wetenschapper is helemaal niet teleurgesteld als uitkomsten verrassend zijn; hij of zij zal simpelweg proberen te verklaren hoe deze onverwachte resultaten zijn ontstaan. Misschien klopt de theorie toch niet helemaal, misschien zijn andere dingen van invloed dan tot nog toe gedacht – dat soort werk. De teleurstelling waar Vonk over spreekt getuigt van een emotionele betrokkenheid die niets met wetenschap te maken heeft. Natuurlijk, onderzoekers houden zich altijd bezig met onderwerpen die hen interesseren. Maar dat is niet erg: een portie gezonde nieuwsgierigheid hoeft een kritische, wetenschappelijke houding helemaal niet in de weg te staan. Als je gewoon wilt weten hoe iets nu écht zit, zonder dat je belang hebt bij de resultaten, kun je prima onderzoek doen. Gelukkig heeft de overgrote meerderheid van wetenschappers en sociaalpsychologen dat heel goed begrepen.
Hans Wallin | 03/02/12 om 08:29
Ik kan het niet allemaal zo snel beoordelen,maar had
wel een reactie verwacht van de Pvdd,misschien
van Mevr. Thieme herself
hans wallin | 04/02/12 om 21:46
Als er vroeger op mijn lagere school(ca 1940)iemand vervelend was,vroeg de onderwijzeres of hij of zij soms paardenvlees had gegeten.
Het geloof in het effect van vleeseten is dus niet nieuw
Marja | 07/02/12 om 00:51
Psychologen onderzoeken op dubieuze wijze nutteloze details, om op basis daavan hele bevolkingsgroepen te stigmatiseren als het even uitkomt ergens voor. Het is je reinste propaganda van discriminatie op basis van flinterdunne ‘observaties’.
Robert Hilton | 31/05/15 om 21:29
Ik lees het stuk over Stapel en Vonk. Is Roos Vonk nog overtuigd dat een vleesetende mens nog geweldadig gedrag vertoont? Adolph Hitler was toen een vegetarier, was hij dan zo vredelievend?
Moet ik iemand als Roos Vonk geloven? Moet ik ze ook respecteren?